Invloed van een asymmetrische lichaamshouding op beweging en blessures
Je hebt er misschien nooit bij stilgestaan, maar ieder lichaam is van nature asymmetrisch. En die asymmetrie zorgt er met verloop van tijd voor dat veel mensen vast komen te zitten in een asymmetrisch houdings- en beweegpatroon. Je lichaam is dan als het ware niet goed uitgelijnd, wat tot allerlei klachten en beweegproblemen kan leiden.
In dit artikel leg ik meer uit over de natuurlijke asymmetrie van het lichaam, hoe dat kan leiden tot een asymmetrisch houdings- en beweegpatroon, wat dat voor beweegproblemen en fysieke klachten kan veroorzaken en hoe in grote lijnen de behandeling eruit ziet (incl. een paar voorbeeldoefeningen).
Het menselijk lichaam is asymmetrisch
Op het eerste gezicht lijkt je lichaam best symmetrisch. Je hebt tenslotte twee ogen, twee oren, twee armen, twee benen en een hoofd en romp die je in twee redelijk gelijke helften kunt verdelen.
Maar als je bijvoorbeeld op je mobiel de linkerzijde van je hoofd spiegelt en deze naast de ongespiegelde linkerzijde van je hoofd plakt, dan ziet je gezicht er opeens heel raar uit.
Van binnen is de asymmetrie van ons lichaam nog veel opvallender:
- Er zijn structurele en functionele verschillen tussen de linker- en de rechterhersenhelft (e.g., het centrum voor spraak en communicatie bevindt zich in de linkerhersenhelft);
- het hart ligt links van het midden;
- de rechterlong heeft drie kwabben, de linkerlong twee;
- de maag en de milt liggen links in de buikholte;
- de lever ligt rechts in de buikholte;
- de darmen liggen niet symmetrisch verdeeld;
- het rechter diafragma – de middenrifspier, je belangrijkste ademhalingsspier – is groter, sterker en beter gepositioneerd dan het linker diafragma. Vanaf de tienerjaren is bij de meeste mensen door de grotere trekkracht van het rechter diafragma het onderste deel van de ruggengraat naar rechts georiënteerd;
- ons rechteroor, rechteroog, rechterhand en rechterbeen zijn bij de meeste mensen dominant. Het rechterbeen is meestal het favoriete standbeen.
De optelsom van onze natuurlijke asymmetrie maakt dat de rechterzijde de dominante zijde van ons lichaam is (ja, ook als je linkshandig bent).
Invloed van asymmetrie op onze lichaamshouding en hoe we bewegen: het Left AIC pattern
Als je tijdens het ouder worden steeds meer het contact met je lijf verliest – meestal vanaf de tienerjaren, door te veel (in je hoofd) zitten en te weinig beweging – dan krijgt onze natuurlijke asymmetrie de kans om zich te uiten. Je komt vast te zitten in een asymmetrisch patroon op het moment dat het gebruik van de rechterzijde van je lichaam te dominant wordt.
Omdat we allemaal op dezelfde wijze asymmetrisch zijn, komt iedereen in meer of mindere mate vast te zitten in hetzelfde basispatroon (Behalve bij mensen waarbij de organen op tegenovergestelde wijze in de buikholte liggen – circa 1 op de 10.000 mensen). Externe omstandigheden (e.g. stress, mate van lichaamsbeweging) en aanleg beïnvloeden in welke mate dit optreedt en of je hier bovenop nog andere lagen van compensatie ontwikkelt (wat bij de meeste mensen zo is).
Op de foto hierboven zie je hoe deze asymmetrische basishouding eruit ziet. Het Postural Restoration Institute® onderscheid hierbij 3 sterk met elkaar verbonden patronen:
- Left anterior interior chain (AIC) pattern: de linker bekkenhelft zit vast in een kanteling voorover door een overactieve keten van spieren aan de linkerzijde van het lichaam. Het gehele bekken inclusief het heiligbeen en de onderste ruggenwervels zijn daardoor naar rechts georiënteerd. Het gaat hier om subtiele bewegingen met een grote impact.
- Right brachial chain (BC) pattern: in reactie op het Left AIC pattern draait de romp ongeveer vanaf het midden van de ruggengraat terug naar links (door een keten van spieren aan de voorzijde van onze borstkas en nek), zodat ons lichaam in zijn geheel weer voorwaarts is georiënteerd – maar met nog steeds het zwaartepunt aan de rechterzijde van het lichaam.
- Right TMCC pattern: hier bovenop kan zich nog een patroon ontwikkelen: de nek buigt naar links en draait een beetje naar links, zodat ons gezichtsveld weer horizontaal komt te liggen.
Wat er in feite gebeurt is dat we met ons hele lichaam vast komen te zitten in de houding die hoort bij de standfase van het rechterbeen: het Left AIC pattern. Het begint met een voorover kanteling van de linker bekkenhelft. In reactie daarop treden overal in het lichaam compensaties op, zodat je niet omvalt en rechtdoor kunt blijven lopen (i.p.v. rondjes draaien naar rechts). Dit patroon is normaal als je op rechts staat, maar je hebt een probleem als je er nog steeds in vastzit als je op links staat.
Beweegproblemen en klachten gekoppeld aan een asymmetrische houding (Left AIC pattern)
Als het bekken vast zit in een oriëntatie naar rechts en nooit meer terug naar links beweegt, dan is normaal ademhalen (het linker diafragma is uit positie, waardoor het niet goed meer werkt), (hard)lopen en bewegen onmogelijk. Je lichaam gaat op zoek naar allerlei manieren om te compenseren.
Omdat sommige spieren in deze houding hun werk niet meer kunnen doen, gaan andere spieren het werk overnemen. Je verliest het vermogen om zijwaarts te bewegen en te draaien. Bewegen gaat minder vloeiend en efficiënt en je kunt minder kracht genereren. Bewegen kan een worsteling en frustratie worden, omdat je het gevoel hebt dat er iets niet klopt, maar je weet niet wat. Omdat je linker diafragma niet goed meer werkt ga je meer ademen m.b.v. hulpademhalingsspieren.
Als we niet meer voldoende kunnen compenseren, dan krijgen we uiteindelijk last van gespannen en pijnlijke spieren, gewrichten en zelfs blessures. Omdat door het hele lichaam compensaties optreden, kunnen we overal in het lichaam klachten ontwikkelen. Letterlijk van top tot teen. Ook belangrijk om te realiseren is dat je lichaam in deze houding nooit meer volledig kan ontspannen door een verstoorde ademhaling en omdat het voortdurend uit balans is.
Dit asymmetrische patroon is o.a. geassocieerd met klachten zoals:
- shin splints;
- heupproblemen;
- proximale hamstringrupturen;
- SI-gewricht problemen;
- pijn in de onderrug;
- bekkenbodemproblemen
- nekpijn;
- tinnitus (oorsuizen), etc.
Hoe ziet de behandeling van iemand met een asymmetrische lichaamshouding (Left AIC pattern) eruit?
- Uitgebreid assessment voor beoordeling van:
- De stand van de beide bekkenhelften
- De toestand van banden en spieren rondom het bekken (uitgerekt/verzwakt of juist gezond)
- Bewegingsbeperkingen in de heupen/schouders
- Houdings- en loopanalyse m.b.v. foto’s en video’s
- Oefeningen om je bekken neutraal te krijgen
- Tests om je vaardigheden en beweegstrategieën gedurende verschillende fasen van de loopcyclus te beoordelen
- Oefeningen om je zwakke plekken stapsgewijs (van makkelijk naar moeilijk) te versterken
- Integratie om je nieuwe skills toe te kunnen passen gedurende je dagelijkse activiteiten, zoals wandelen of hardlopen
Hieronder heb ik een aantal foto’s geplaatst om een indruk te geven van een aantal oefeningen. Met deze oefeningen is het geen kwestie van je spieren trainen of sterker maken, maar meer om in bepaalde posities de juiste zintuigelijke input te leveren en de juiste spieren en beweegpatronen te activeren. Een goede ademhaling – ademhalen en lopen zijn twee bewegingen die intiem met elkaar verbonden zijn – speelt hierbij een cruciale rol.
Het is geen kwestie van tot het gaatje gaan, het is meer een neurologische vorm van beweegvaardigheden herinneren/aanleren en dat gaat het beste als je ze ontspannen uitvoert (rest & digest en geen fight or flight). Voor de effectiviteit van de oefeningen is het daarnaast essentieel om elk detail goed uit te voeren – en dat is een stuk moeilijker dan je denkt.
Samenvatting
Het menselijk lichaam is asymmetrisch met een dominante rechterzijde. De meeste mensen komen als gevolg hiervan in de loop van hun leven (meestal vanaf de tienerjaren) vast te zitten in het Left AIC pattern. Het bekken zit dan vast in een oriëntatie naar rechts passend bij de standfase van het rechterbeen, zelfs als mensen op links staan en het bekken eigenlijk naar links zou moeten draaien.
Omdat het lichaam één geheel is, heeft deze positie van het bekken gevolgen voor de positie van spieren, botten en gewrichten in het hele lichaam. Het lichaam is als het ware niet goed meer uitgelijnd, waardoor optimale beweging onmogelijk wordt (ademhaling, lopen enz.) en wat op termijn kan leiden tot stress- en pijnklachten en blessures.
De behandeling is erop gericht om de balans tussen het gebruik van de rechter- en linkerzijde van het lichaam weer te herstellen, met als resultaat dat klachten verdwijnen en bewegen een stuk vloeiender en efficiënter gaat.
Het in dit artikel beschreven patroon is hoe onze natuurlijke asymmetrie als eerste tot uiting komt in onze houding. Hier bovenop ontwikkelen veel mensen nog andere lagen van compensatie. Zo kantelt vaak ook de rechter bekkenhelft naar voren, waardoor het hele bekken voorover gekanteld staat (een bekende term hiervoor is anterior pelvic tilt).
Het Postural Restoration Institute® noemt dit het Posterior Exterior Chain (PEC) pattern. De behandeling van mensen met dit patroon is met name in de beginfase anders, maar omdat onder iedere PEC ook het Left AIC pattern schuil gaat, is het einddoel gelijk.